ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ

ਗੱਲ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਦੀ ਹੈ | ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ  ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ | ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ  ਦੀ ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ  ਸਕੂਲ ਸੀ , ਜਿੱਥੇ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ  ਪੜਾਉਂਦਾ ਸੀ | ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਮੈਂ ਨਹੀਂ  ਜਾਣਦਾ | ਸਕੂਲ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਾਲੀ ਗਲੀ ਲੰਘ ਕੇ,ਐਬਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਕੋਠੀ ਕੋਲੋਂ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰਕੇ , ਸੜਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ  ਐਕ  (ਨਹਿਰ ) ਚਲਦੀ ਸੀ , ਬੱਸ ਥੋੜੀ ਹੀ ਦੂਰ ਸੜਕ ਕੰਢੇ  ਉਹ ਸਕੂਲ ਸੀ  | ਬਾਕੀ ਸਕੂਲ  ਬਾਰੇ  ਕੁਝ ਯਾਦ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਕਿੰਝ ਦਾ ਸੀ ? ਕਿਹੜੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਪੜਦਾ ਸੀ ? ਕੀ ਪੜਦਾ ਸੀ  ਅਤੇ ਕੌਣ ਪੜਾਉਂਦਾ ਸੀ ? ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ ਦਾ  ਕੁਝ ਯਾਦ ਜਿਹਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ  ਉਹ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਕੁਰਸੀ ‘ਤੇ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ | ਇਹ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਨਾਨੀ ਜੋ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ , ਮੈਨੂੰ ਸਕੂਲੇ ਛੱਡ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਛੁੱਟੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ  ਸਕੂਲੋਂ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਸੀ | ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੰਝ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ , ਮੈਨੂੰ  ਚੇਤੇ  ਨਹੀਂ , ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ  ਕੀ ਪੜਿਆ ਇਹ ਵੀ ਮੈਨੂੰ  ਯਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ  | ਦੂਸਰੀ  ਜਮਾਤ ਪੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਹੋ ਗਈ। ਨਹਿਰੂ  ਅਤੇ ਜਿਨਾਹ ਜੋ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ  ਲੱਖਾਂ  ਲੋਕਾਂ  ਕੋਲ ਜੋ ਸੀ , ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾ ਲਿਆ |

ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ  ਕੁੜਤਾ - ਪਜਾਮਾ  ਪਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਅੱਧਖੜ  ਉਮਰ ਦਾ ਲੱਗਦਾਸੀ। ਸਿੱਧਾ ਜਿਹਾ , ਗਰੀਬੜਾ ਜਿਹਾ | ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਜਾ ਕੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ  ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ  ਹਾਲਤ ਬੜੀ ਮਾੜੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ  ਅਤੇ ਤਨਖਾਹ  ਬਹੁਤ ਮਾਮੂਲੀ ਜਹੀ | ਉਹ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਡੇ  ਘਰ ਆਉਂਦਾ।  ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੜਵੀ  ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਬਿਠਾਉਂਦੇ। ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਮਾਰਦਾ। ਮੈਂ  ਕਿਤਾਬ /ਕਾਇਦਾ  ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਕੋਲ ਆ  ਖੜਾ ਹੁੰਦਾ |  ਮੈਨੂੰ  ਕੁਝ ਸਮੇਂ  ਪੜਾਉਂਦਾ। ਮੈਂ  ਕੀ ਪੜਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਕੀ  ਪੜਾਉਂਦਾ ,ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਮਿਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੱਸ ਐਨਾ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਉਸ ਸਾਹਮਣੇ  ਇੱਕ ਲੱਸੀ ਦੀ ਵੱਡਾ  ਗਲਾਸ   ਰੱਖਦੇ , ਜੋ ਉਹ ਪੀ ਜਾਂਦਾ  ਅਤੇ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦੀ ਗੜਵੀ ਲੱਸੀ ਨਾਲ ਭਰਵਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ । ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਘਰ ਆ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪੜਾਉਣ ਦਾ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣ ਦਾ ਮਿਹਨਤਾਨਾ  ਸੀ । ਜੋ ਵੀ ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜਿਆ ,ਸਭ ਵੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਸ਼ਟ  ਹੋ ਗਿਆ  ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ  ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਫਿਰ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ  ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ । ਲੱਖੀ ਮਾਸਟਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲੱਸੀ  ਅਜੇ ਤੱਕ ਯਾਦ ਹੈ ।

 ਦਿਲਜੋਧ ਸਿੰਘ 

ਵਿਸਕਾਨਸਿਨ ਅਮਰੀਕਾ 
ਨੋਟ : ਇਹ ਪੋਸਟ ਹੁਣ ਤੱਕ 50 ਵਾਰ ਪੜ੍ਹੀ ਗਈ ਹੈ।