ਜੁਗਨੀਨਾਮਾ -ਨਾ ਅੱਖ ਤੇਰੀ ਰੋਈ

ਗੂੜ ਸਿਆਲਾਂ ‘ਚ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਪੈਂਦੀਆਂ ਧੁੰਦਾਂ ਨੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੁੱਕਲ ‘ਚ ਲਪੇਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚਾਰ -ਚੁਫੇਰੇ ਸੰਘਣੀ ਧੁੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵਿੱਛੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚੁੱਪੀ ਜਿਹੀ ਵਰਤੀ ਹੋਈ ਸੀ | ਜੁਗਨੀ ਆਪਣੀ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਛੱਤੀ ਸਬਾਤ ‘ਚ ਸਾਂਭੇ ਬੇਬੇ ਦੇ ਸੰਦੂਕ,ਚਰਖਾ ਤੇ ਮੰਜੇ -ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੀ ਝਾੜ-ਪੂੰਝ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਚੇਤ ਮਨ ਦੇ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਹੋਈ ਦਸਤਕ ਬੇਬੇ ਦੀ ਆਮਦ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ। ਸਬਾਤ ‘ਚ ਡਾਹੇ ਮੰਜੇ ‘ਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਬੇਬੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਦਤ ਮੂਜਬ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ,"ਨੀ ਮੈਂ ਸਦਕੇ ਜਾਮਾ, ਅਜੇ ਤਾਈਂ ਸਾਂਭਿਆ ਵਿਆ ਮੇਰੇ ਮੰਜੇ -ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ। ਪੁੱਤ ਜੇ ਚਾਹ ਧਰਨ ਲੱਗੀਂ ਐਂ ਤਾਂ ਐਂ ਕਰੀਂ !ਗੁੜ ਆਲ਼ੀ ਈ ਧਰੀਂ, ਨਾਲ਼ੇ ਚਾਹ ਨੂੰ ਬਾਟੀ ‘ਚ ਪਾ ਕੇ ਲਿਆਈਂ,ਆ ਥੋਡੀਆਂ ਕੱਪੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ‘ਚ ਮੈਥੋਂ ਨੀ ਪੀਤੀ ਜਾਂਦੀ।ਬੁੜਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪੁੱਤ ਪਾਲ਼ਾ ਈ ਮਾਰ ਜਾਂਦੈ,ਹੱਡਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਆ ਠੰਢ।” 

    ਜੁਗਨੀ ਨੇ ਬੇਬੇ ਦੀ ਗੱਲ ਵਿਚਾਲ਼ਿਓਂ ਹੀ ਕੱਟਦਿਆਂ ਸੁਆਲ ਕੀਤਾ,"ਲੈ ਬੇਬੇ ਊਂ ਤਾਂ ਆਖੇਂਗੀ ਬਈ ਵਿੱਚੋਂ ਈ ਟੋਕਤਾ।ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਦੱਸ ਬਈ ਲੋਕੀਂ ਐਂ ਕਿਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਆ ਕਿ ਕੁੜੀਆਂ ਹੁਣ ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲ਼ੇ ਰੋਣੋ ਹੱਟ ਗਈਆਂ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਰੋਂਦੀਆ ਸੀ।” 

   ਮਲਮਲ ਦੀ ਚੁੰਨੀ ਸੰਵਾਰਦਿਆਂ ਬੇਬੇ ਅਤੀਤ ਫ਼ਰੋਲਣ ਲੱਗੀ,” ਪੁੱਤ ਸਾਡੇ ਵੇਲ਼ੇ ਹੋਰ ਸਨ। ਕੁੜੀਆਂ-ਕੱਤਰੀਆਂ ਬਹੁਤਾ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦੀਆਂ।ਜਿਓਂ ਜੰਮਦੀਆਂ, ਬਿਆਹ ਤਾਈਂ ਬੱਸ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਈ ਸਿੱਖਦੀਆਂ। ਨਾਲ਼ੇ ਓਦੋਂ ਬਿਆਹ ਬੀ ਤਾਂ ਨਿਆਣੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਸੀ। ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਵਾਹ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੈਂਦਾ। ਆਂਡਣਾ-ਗੁਮਾਂਢਣਾਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ਼ ਕੇ ਚਰਖੇ ਕੱਤਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲ਼ੇ ਢਿੱਡ ਹੌਲਾ ਕਰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਓਦੋਂ ਪੁੱਤ ਆਉਣ -ਜਾਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਬਹੁਤੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਿਆਂਦੜਾਂ ਛਿਮਾਹੀਂ- ਸਾਲੀਂ ਕਿਤੇ ਆਵਦੇ ਪੇਕੇ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਓਹ ਬੀ ਤਾਂ,ਜੇ ਸਹੁਰੇ ਤੋਰਨ ਨੂੰ ਰਾਜੀ ਹੁੰਦੇ। ਪੁੱਤ ਐਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ-ਸੁਣ ਕੇ ਕੁੜੀਆਂ ਆਵਦੇ ਚਿੱਤ ਨੂੰ ਸੰਸਾ ਲਾ ਲੈਂਦੀਆਂ। ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਿੱਤ ‘ਚ ਕਿਆਸੇ ਅਣਦੇਖੇ ਡਰ ਦਾ ਗੁਬਾਰ ਧਾਹੀਂ  ਫੁੱਟਦਾ। ਬਈ ਪਤਾ ਨੀ ਅੱਜ ਏਥੋਂ ਕਿੱਡੀ ਕੁ ਦੂਰ ਚੱਲੀ ਜਾਣਾ। ਓਦੋਂ ਭੋਲ਼ੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰੀ ਦਾ ‘ਦਾਜਾ ਬੀ ਕਿੱਥੇ ਸੀ। ਬਈ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿੰਡ ਐਥੋਂ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਵਾਟ ‘ਤੇ ਆ ਤੇ ਪਤਾ ਨੀ ਕਦੋਂ ਹੁਣ ਮੁੜਨਾ ਹੋਊ।”

 “ਅੱਛਾ !" ਬੇਬੇ ਲੋਕੀਂ ਤਾਂ ਇਓਂ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਬਈ ਹੁਣ ਕੁੜੀਆਂ ਨਿਰਮੋਹੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ। ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ । ਤਾਂਹੀਓਂ ਨਹੀਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲ਼ੇ।” 

ਚਾਹ ਵਾਲ਼ੀ ਬਾਟੀ ਨੂੰ ਚੁੰਨੀ ਦੇ ਲੜ ਨਾਲ ਘੁੱਟ ਕੇ ਫੜ੍ਹਦਿਆਂ ਬੇਬੇ ਨੇ ਤੋੜਾ ਝਾੜਿਆ,”ਕੁੜੇ ਫੋਟ! ਲੋਕੀਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਮੋਹੀਆਂ ਆਖਦੇ ਨੇ। ਭਲਾ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲੋਂ? ਹੈਂ ! ਜਮਾਨੇ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ਼ ਲੋਕ ਡੋਲੀਆਂ ਹੁਣ ਘਰੋਂ ਨੀ ਤੋਰਦੇ । ਆ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ,ਬੱਡੇ-ਬੱਡੇ ਹੋਟਲ਼ਾਂ ਨੂੰ। ਕੁੜੇ ਨਾਓਂ ਨੀ ਆਉਂਦਾ,ਲੈ ਚੇਤਾ ਜਮਾ ਹੀ ਖੁੰਝ ਜਾਂਦੈ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਤਾਂ। ” “ਆਹੋ ਬੇਬੇ….ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਮੈਰੇਜ਼-ਪੈਲੇਸ।" 

“ਆਹੋ ਏਹੀਓ। ਬਿਆਹ ਮੌਕੇ ਓਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕੀ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਮੋਹ ਕਿਧਰੇ ਉੱਡ ਜਾਊ। ਘਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਬਰਾਗ ਚਿੱਤ ‘ਚ ਕਿਮੇ ਨਾ ਹੋਊ? ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਰੋਣੋ ਨੀ ਹੱਟੀਆਂ ਪੁੱਤ। ਚਿੱਤ ਤਾਂ ਹੁਣ ਬੀ ਪੁੱਤ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਓਨਾ ਈ ਰੋਂਦਾ।ਪਰ ਹੁਣ ਓਹ ਧਾਹਾਂ ਨੀ ਮਾਰਦੀਆਂ। ਦੇਖਣ ਆਲ਼ੇ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ,ਬਈ ਭੋਰਾ ਨੀ ਰੋਈ ਫਲਾਣੀ। ਖਬਨੀ ਰਕਾਨ ਆਬਦੇ ਲਿੰਬੇ-ਪੋਚੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨੀ ਰੋਈ। ਹੁਣ ਓਹ ਆਵਦੇ ਨੈਣਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣੋ ਵਰਜ ਦਿੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਅੰਦਰੋਂ ਕੈੜੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਨੇ।ਜਮਾਨੇ ਦੇ ਬਦਲਣ ਨਾਲ਼ ਬਿਆਹ ਹੁਣ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਸੁੰਗੜ ਕੇ ਸੱਤ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਨੇ। ਸਾਂਝੇ ਲਾਣੇ ਰਹੇ ਨੀ ਹੁਣ। ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਬੀ ਪਤਾ ਕਿ ਓਹਦੀ ਡੋਲੀ ਤੁਰੀ ਨੀ ਤੇ ਸਭ ਨੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਆਬਦੇ-ਆਬਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ। ਕੋਈ ਨੀ ਰਹਿੰਦੈ ਪਿੱਛੋਂ। ਜੇ ਓਹ ਹਾਲ-ਦੁਹਾਈਆਂ ਪਾਉਂਦੀ ਡੋਲੇ ‘ਚ ਬੈਠੂਗੀ ਤਾਂ ਓਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਪਿੱਛੋਂ ਕੌਣ ਬੰਨੂਗਾ ਢਾਰਸ ਫੇਰ?”         

ਜੁਗਨੀ ਨੇ ਬੇਬੇ ਦੀਆਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਭੇਦ ਪਾ ਲਿਆ ਸੀ ,”ਹੁਣ ਮੈਂ ਸਮਝੀ, ਉਹ ਧਾਹਾਂ ਨੀ ਮਾਰਦੀਆਂ ਤੇ ਨਾ ਹੁਣ ਓਹ ਅਬਲਾ-ਵਿਚਾਰੀਆਂ ਨੇ।ਨਾਲ਼ੇ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਦਰਦ ਮੁੱਕ ਜਾਊ । ਤੋਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜਨ ਲੱਗੇ ਭਲਾ ਦਿਲ ਦਾ ਰੁੱਗ ਕਿਉਂ ਨੀ ਭਰਿਆ ਜਾਣਾ।ਇਹ ਜ਼ਮਾਨਾ ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕਿਓਂ ਵੇਖਣਾ ਲੋਚਦੈ?”            

     ਜੁਗਨੀ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਸੁਆਲ ਬੇਬੇ ਨੂੰ ਸੋਚੀਂ ਪਾ ਗਏ,” ਦੇਖ ਪੁੱਤ, ਬਿਆਹ ਬੀ ਓਹੀ ਆ ਤੇ ਬਿਆਹ ਆਲ਼ੇ ਸਾਰੇ ਰਬਾਜ ਬੀ ਓਹੀਓ ਨੇ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਚਿਤੋਂ ਕੋਈ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਨਹੀਂ ਜੁੜਦਾ। ਓਸ ਵੇਲ਼ੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ‘ਚ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਉਹੀਓ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੂ ਜੋ ਆਵਦੇ ਮਨੋ ਓਸ ਰਸਮ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇਗਾ ।ਡੋਲੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕੁੜੀ ਚਾਹੇ ਇੱਕ ਤਿੱਪ ਵੀ ਹੰਝੂ ਨਾ ਕੇਰੇ ਪਰ ਓਸ ਦਾ ਚਿੱਤ ਤਾਂ ਪੁੱਤ ਭੁੱਬੀਂ ਰੋਂਦਾ ਓਸ ਬਖਤ। ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਦਿਲ ‘ਚ ਡਿੱਗਦੇ ਨੇ। ਜਿਹੜੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੇ ਭਾਈਵਾਲ਼ ਬਣਦੇ ਨੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਵੇਲੇ,ਓਹੀਓ ਇਹ ਹੰਝੂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਢਿੱਡੋਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਪੁੱਤ ਮਿੱਠੇ ਮੋਹ ਆਲ਼ੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਐ।” 
   ਬੇਬੇ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਦੀ ਪਰਤ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਪਰ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਦੀ ਸਰਸਰਾਹਟ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਆਹਟ ਜੁਗਨੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। 

ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਫਿਜ਼ਾ -

ਧੀ ਦੀ ਡੋਲੀ ਤੋਰ ਕੇ 

ਹੰਝੂ ਛੁਪਾਵੇ। 

ਡਾ. ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਸੰਧੂ 

(ਜੁਗਨੀਨਾਮਾ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਕਦੀ ਜੋੜਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ )

ਨੋਟ : ਇਹ ਪੋਸਟ ਹੁਣ ਤੱਕ 123 ਵਾਰ ਪੜ੍ਹੀ ਗਈ।